Beter onder druk

Maart 2002

Al zo lang de mens bestaat heeft hij zijn handen gebruikt om door strijken of drukken pijn en spanning weg te nemen. Massage is er een bekend voorbeeld van. Net als acupressuur of shiatsu (shi = vinger, atsu = druk). Aziaten zweren er al eeuwen bij, maar ook in onze contreien wint deze oosterse volksgeneeskunst aan populariteit. Zowel voor de behandeling van pijnklachten, als voor ontspanning bij stress en als preventieve therapie om lichaam en geest in balans te houden.

Oosterse shiatsu brengt verlichting bij pijn- en stressklachten

Ontspannen onder druk

‘Enge’ naalden komen er niet aan te pas. Pijn trouwens evenmin. Als shiatsu therapeute Ann Gervedink-Nijhuis met haar vingertoppen, duimen of handpalmen op alle mogelijke plekken van het lichaam druk uitoefent, voelt dat zelfs aangenaam aan. Het ene moment is de druk wel wat sterker dan het andere. Met name wanneer ze plaatsen beroert waar spieren vast zitten. Maar ook dan is een behandeling geen kwelling. Eerder een ontspannende bezigheid, waar je loom en warm van wordt.

‘Een shiatsubehandeling mag nimmer een onbehaaglijk gevoel geven. Je mag dus nooit over de pijngrens heen gaan’, legt Ann uit. Bij een ervaren therapeut zal dat ook niet gauw gebeuren. Die weet namelijk precies tot hoe ver hij gaan kan. Zijn gevoel in de vingers is zodanig ontwikkeld, dat hij bij de geringste aanraking al aan de lichaamswarmte, spierspanning of huidafwijking voelt welke druk op de betreffende plaats gewenst is. En hij zal z’n behandeling dan direct aan z’n diagnose aanpassen.

Ann Gervedink beschikt over een dergelijk ‘fingerspitzengefühl’. In haar praktijk Obisana in Tubbergen geeft zij al tien jaar shiatsu of acupressuur, naast andere behandelingen als voetreflexologie, aromatherapie, ontspannings- en sportmassages. Ze kent inmiddels de uitwerking van de oosterse methode. En toch staat ook zij er nog geregeld verbaasd van hoe groot het effect ervan is op haar cliënten. Want al lijkt het eerder een aangenaam tijdverdrijf dan een therapie, de uitwerking is volgens Ann vele malen sterker dan bij een ‘gewone’ massage.

‘Dat komt omdat je met shiatsu dieper kunt komen. Zeker bij mensen die wat zwaarder zijn, kun je met gewone massage moeilijk de spieren bereiken. Met acupressuur wel, omdat je, soms met je gehele gewicht, druk uitoefent op slechts een klein punt. De behandeling is dus intensiever. Maar ook weer zo kortdurend dat het niet kan resulteren in spierpijn of andere bijwerkingen.’

Toch speelt er bij shiatsu meer mee dan een diepe werking alleen. Net als andere oosterse therapieën, zoals acupunctuur, is shiatsu namelijk gebaseerd op het principe dat storingen in spieren, zenuwen en organen zich openbaren in het netwerk van meridianen waardoor de levensenergie stroomt. Door specifieke punten op deze meridianen, de tsubopunten, te behandelen, wordt de energie geactiveerd, zenuwen geprikkeld en organen gestimuleerd. ‘Met acupressuur behandel je dus niet alleen de spieren, maar via de tsubopunten het complete lichaam. En behalve dat de doorbloeding wordt verbeterd, waardoor je een betere toevoer van voedingsstoffen en afvoer van afvalstoffen krijgt, wordt daardoor ook het natuurlijke herstelvermogen van het lichaam gestimuleerd.’

Vooral dat laatste was wat de grondlegger van de shiatsutherapie, de Japanner Tokujiro Namikoshi, er in de vorige eeuw toe bewoog om van de behandelmethode zijn levenswerk te maken en naar officiële erkenning te streven. Namikoshi deed al op jonge leeftijd ervaring op met acupressuur. Hij paste de methode van strijken en drukken, een methode die overigens al vermeld wordt in de Nei Ching, een Chinees medisch geschrift uit 2700 jaar voor Christus, en die in de 6^e eeuw door Boeddhistische monniken naar Japan werd gebracht, in eerste instantie toe op zijn moeder, die aan ernstige gewrichtspijnen leed. Een andere behandeling stond de vrouw ook niet ter beschikking, aangezien het gezin aan het begin van de vorige eeuw op het noordelijke Japanse eiland Hokkaido verstoken was van medische hulp en medicamenten.

Hoewel het zevenjarige jongetje niets van fysiologie of anatomie wist, had zijn moeder veel baat bij zijn behandelingen. De jongen ontdekte gaandeweg dat de uitwerking het grootst was wanneer hij de druk aanpaste aan de huidcondities, de lichaamstemperatuur en de stijfheid die hij met zijn vingers constateerde. Hij slaagde er echter niet alleen in de pijn te verzachten, maar zorgde er uiteindelijk voor dat zijn moeder volledig genas. Daarmee was voor Namikoshi het bewijs geleverd dat de behandelmethode niet alleen pijn wegneemt, maar ook het lichaam aanspoort tot genezing.

De jongen besloot daarop zijn methode te vervolmaken en in 1925 opende hij op Hokkaido het Shiatsu Instituut voor Therapie. In 1933 vestigde hij een tweede instituut in Tokio en in 1940 richtte hij het Japan Shiatsu Institute op. De behandelmethode werd gaandeweg verfijnd en in 1955 besloot het Japanse ministerie van volksgezondheid en hygiëne het Namikoshi shiatsu-systeem officieel te erkennen. In navolging van Japan werden er vervolgens wereldwijd opleidingen gesticht, waaronder de Nederlandse Shiatsuschool in Baarn.

Vanwege de veelzijdige uitwerking ervan op het lichaam kan shiatsu volgens Ann Gervedink bij verschillende klachten worden ingezet. ‘In de eerste plaats bij pijnklachten, zoals hoofdpijn, rugpijn of spierpijn en bij klachten die het gevolg zijn van een whiplash of van sportblessures. Maar ook bij aandoeningen die met organen te maken hebben, zoals bijvoorbeeld obstipatie.’ Zelfs bij ernstige chronische ziekten is shiatsu volgens de therapeute goed te gebruiken. Volledigheidshalve tekent ze er wel bij aan dat een chronische aandoening als bijvoorbeeld reuma, niet met shiatsu kan worden genezen, ‘maar de pijn valt er wel mee te verlichten.’

Wat volgens de Tubbergse echter van zeker zoveel belang is, is het preventieve effect ervan op de gezondheid. ‘Doordat de behandeling vooral ontspannend werkt, helpt het om stress en oververmoeidheid te voorkomen, waardoor ziekten minder kans krijgen en men zowel lichamelijk als geestelijk in goede conditie blijft.’ De ervaring heeft haar echter geleerd dat men, althans aan deze kant van de grens, nog altijd niet erg geporteerd is voor preventieve behandelingen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Duitsers, waar ‘kuren’ al sinds jaar en dag gemeengoed is. Veel van Anns cliënten die voor een preventieve shiatsubehandeling komen, zijn dan ook Duitsers. Mensen uit alle leeftijdsgroepen. ‘Want dat is ook een aspect van deze therapie, iedereen kan er baat bij hebben. Zowel jonge kinderen als hoog bejaarden. Al zal het effect van mens tot mens natuurlijk wel verschillen.’